Optrekkend vocht
Wat is optrekkend vocht ?
Optrekkend of opstijgend vocht: vocht dat verticaal in gesteente 'optrekt'
Optrekkend vocht wordt veroorzaakt door direct of indirect contact van het steen of metselwerk met vocht, grond- of lekwater.
Natuurlijke absorptie en capillaire werking maken dat vocht optrekt vanuit de grond in een onafgebroken proces.
Bijvoorbeeld in de gemetselde fundering en vandaar uit naar de gemetselde opgaande muren.
De mate waarin dat gebeurt wordt bepaald door omstandigheden zoals opbouw van de constructie, vochtigheid, temperatuur, verdamping, kruipruimte isolatie, aanwezigheid van zouten etc.
Oorzaken optrekkend vocht
Het verschijnsel optrekkend vocht manifesteert zich met name in oudere gebouwen en woningen.
Een en ander hangt samen met het gebruik van gemetselde funderingen in vooroorlogse gebouwen, woningen en/ of monumenten alsmede met het ontbreken van voldoende dichte lagen, zoals een trasraam, aan de onderzijde van de muren.
Het feit dat optrekkend vocht een betrekkelijk langzaam verlopend verschijnsel is, betekent dat er soms pas na vele tientallen jaren sprake is van een duidelijke aantasting van bouwmaterialen of constructies.
Daarnaast kunnen wisselingen in de grondwaterstand ook leiden tot wisselingen in de stijghoogte van het vocht in de muren. De aanwezigheid van zouten in het metselwerk kunnen de stijghoogte en -snelheid aanzienlijk beinvloeden.
Overigens vormen de tegenwoordig gebruikelijke betonnen funderingen een redelijke garantie voor het achterwege blijven van het verschijnsel optrekkend vocht.
Andere methodes
Soms is het noodzakelijk om meerdere maatregelen te nemen om zeer sterk optrekkend vocht in hele oude gebouwen tegen te gaan. Er kan dan gedacht worden aan graaf, breek en herstelwerken van fundering en muren alsmede injecteringen. Geen enkele methode is 100 % geschikt voor alle situaties, wel is in het kader van kostenbeheersing de toepassing van natuurlijke en goedkope materialen als zand en schelpen vaak een ideale oplossing in vergelijking met andere methodes. De kosten voor zand of schelpen aanbrengen kunt u aanvragen.
Vochtbronnen
Bij optrekkend vocht kunnen verschillende bronnen of combinaties daarvan in het geding zijn. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen:
verticale aanvoer van vocht, via de fundering, waarbij het grondwater de bron is;
horizontale aanvoer van vocht uit de grond, die tegen de muur aan ligt. Hierbij speelt de waterdoorlatendheid van de grond een belangrijke rol;
aanvoer van oppervlaktewater.
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is het voor het optreden van optrekkend vocht in muren niet noodzakelijk dat de fundering in direct contact staat met 'vrij water', zoals het grondwater of het oppervlaktewater.
Capillariteit
Een eenvoudige definitie van capillairiteit is het 'vocht opzuigvermogen van bepaalde materialen.' Indien de muren c.q. fundering bestaat uit vochtopzuigende middelen
Water kan via capillairen tot grote hoogte worden opgezogen; in de natuur vindt bij bomen en planten het transport van water en de daarin opgeloste voedingsstoffen plaats via het capillaire mechanisme.
Effect van oplosbare zouten
Uit laboratoriumexperimenten komt naar voren dat de barriere voeg/ steen door de aanwezigheid van oplosbare zouten (chloriden , sulfaten) in het water of in het metselwerk betrekkelijk gemakkelijk overwonnen kan worden. In de praktijk blijken dergelijke zouten regelmatig (maar niet altijd) aanwezig te zijn bij gevallen van optrekkend vocht. De herkomst van de zouten kan liggen in het metselwerk zelf of in het grondwater; daarnaast kunnen calamiteiten leiden tot het opnemen van zouten (bekend in dit verband is de overstromingsramp in Zeeland).
Neven-effecten oplosbare zouten:
Behalve het effect op de stijghoogte kunnen oplosbare zouten nog enige vervelende bijverschijnselen hebben:
Na het verdwijnen van de vochtbron (bijvoorbeeld door het verlagen van de grondwaterstand of maatregelen aan de muur) kunnen zouten achterblijvenin het metselwerk of in het pleisterwerk en daar door hun hygroscopisch gedrag leiden tot natte plekken. Deze natte plekken, veroorzaakt door de opname van vocht uit de lucht, worden dan vaak ten onrechte aangezien voor optrekkend vocht;
Sommige zouten vertonen bij het uitkristalliseren en bij hydratatie (een verschijnsel waarbij bepaalde zouten, zoals natriumsulfaat, watermoleculen in het kristalrooster opnemen) een aanzienlijke volumetoename. In muurconstructies kunnen de met die verschijnselen gepaard gaande drukken leiden tot het loskomen van pleisterlagen en voegen en het afspringen van stukken metselwerk.
